23 مهر 1401

نابینایی و کم بینایی

از سال ۱۹۶۴ تاکنون ۱۵ اکتبر به‌عنوان روز جهانی عصای سفید گرامی داشته می‌شود. امسال این روز با شعار «اجرای قانون حمایت از حقوق معلولان، نویدبخش مشارکت اجتماعی نابینایان» نام‌گذاری شده است.

هدف از این روز اهمیت به نابینایان و کم‌بینایان،‌ توجه به مشکلات آن‌ها و ایجاد بستری مناسب برای شکوفایی توانمندی‌ها و استعدادهای هنری، فرهنگی، ورزشی و علمی آن‌ها می‌باشد.

موسسه حامیان سلامت کاشان به همین مناسبت ضمن پاسداشت دستاوردها و همت والای این عزیزان، به ارائه گزارش آماری از سوی جامعه نابینایان و کم‌بینایان کاشان و بیان مطالبی کوتاه بر بازشناسی بیماری‌هایی می‌پردازد که می‌تواند منجر به نابینایی و کم بینایی افراد شود.

جامعه نابینایان و کم‌بینایان کاشان تشکلی غیردولتی و مردم‌نهاد است که فعالیت خود را از سال ۱۳۸۳ آغاز کرده است. امروز این موسسه تعداد افراد نابینا و کم‌بینای شناسایی‌شده در منطقه کاشان را ۷۰۴ شهروند عنوان می‌کند.

انواع وضعیت بینایی

وضعیت بینایی هر فرد بسته به میزان اختلالی که در توانایی بینایی وی ایجاد می‌کند، دارای انواع مختلفی است. بر اساس استاندارد سازمان بهداشت جهانی این افراد در گروه‌های ذیل دسته‌بندی می‌شوند.

  1. بینایی تقریباً طبیعی یا کم بینایی خفیف
  2. کم بینایی متوسط
  3. کم بینایی شدید
  4. نابینایی کامل

گزارش جامعه نابینایان کاشان از وضعیت بینایی اعضای این موسسه به شرح ذیل است:

علل نابینایی و کم بینایی

  1. مادرزادی: این نوع کم بینایی از بدو تولد با کودک همراه است. ضربه به جنین، ضربه به کودک در حین تولد، موارد ژنتیک یا موارد غیرطبیعی در حین رشد جنین در این دسته قرار می‌گیرند.
  2. ژنتیک: بیماری‌های چشمی همچون رتینیت پیگمنتوزا و اشتارگات در این دسته قرار می‌گیرند. در این بیماران معمولاً کم بینایی در سنین بالاتر خود را نشان می‌دهد و شاید در بدو تولد کودک مشکلی نداشته باشد نظیر گلوکوم جوانان.
  3. اکتسابی: بیماری‌ها و عفونت‌های چشمی، صدمات عصبی و یا بیماری‌هایی که به سیستم عصبی صدمه می‌زنند مانند تومور هیپوفیز، ضربه به چشم، تغییرات وابسته به سن و یا بعضی از بیمارهای عمومی مثل دیابت که به چشم آسیب وارد می‌کنند، جزئی از موارد اکتسابی هستند.

با توجه به علل مطرح‌شده، نمودار زیر تعداد نابینایان و کم‌بینایان در کاشان را بر اساس علت نشان می‌دهد:

علاوه بر فاکتور سن که با افزایش آن معمولاً میزان بروز اختلالات بینایی بیشتر می‌شود، فاکتور جنسیت نیز به‌عنوان عامل خطر برای برخی بیماری‌های چشمی مانند ادم پاپی می‌باشد.

تصاویر زیر بیانگر تعداد نابینایان و کم‌بینایان شهرستان کاشان بر اساس میانگین سنی و جنسیت است.

انواع نابینایی

1. کاهش بینایی موقتی یا ناگهانی

عوامل متعددی سبب نابینایی موقت یا ناگهانی می‌شوند که در اکثر موارد از بیماری‌های مزمن شخص منشأ می‌گیرد. نابینایی موقت می‌تواند در یک‌چشم و گاهی اوقات در هر دو چشم رخ دهد. مدت‌زمان بازگشت بینایی در بیماران بسیار متفاوت است و با توجه به علت بروز آن ممکن است بین چند دقیقه تا چندین روز به طول بیانجامد. پزشک با معاینه هر چشم به‌صورت جداگانه و با اندازه‌گیری حدت بینایی و میدان دید یا دید محیطی وضعیت بینایی را تشخیص می‌دهد.

علل نابینایی موقت چشم:

  1. نوریت اپتیک (بیماری التهابی عصب بینایی)
  2. سردرد‌های میگرنی
  3. ادم پاپی دوطرفه دیسک بینایی (ناشی از افزایش فشار داخل جمجمه)
  4. جداشدگی شبکیه (ناشی از افزایش سن، ضربه شدید به چشم، التهاب قسمت داخلی چشم، وجود زخم و.)
  5. آموروزیس فوگاکس (حمله ایسکمیک شبکیه با کاهش خون‌رسانی)
  6. آسیب به سر
  7. تومور مغزی

2. کاهش بینایی مزمن:

بیماری‌ها و شرایط مختلفی باعث کاهش بینایی می‌شود. در این میان به ۴ مورد از بیماری‌هایی که از علل اصلی نابینایی و کم بینایی هستند اشاره می‌کنیم.

علل نابینایی مزمن:

  1. آب‌مروارید
  2. آب‌سیاه یا گلوکوم
  3. رتینوپاتی دیابتی
  4. رتینیت پیگمنتوزا
  5. از بین رفتن ماکولا
  6. ملانوم چشم
  • آب مروارید یا کاتاراکت:

این بیماری عبارت است از کدرشدن عدسی چشم تا حدی که باعث کاهش بینایی شود. کدرشدن یا تاری دید، محوشدن رنگ ها، کاهش دید درشب، دوبینی یا چندبینی در یک چشم، از شایع ترین علائم آب مروارید هستند.

عوامل خطر آب مروارید:

  • سن بالای ۵۰ سال
  • دیابت شیرین
  • ضربه به چشم
  • افراد سیگاری
  • مصرف الکل
  • تماس طولانی با پرتو فرابنفش
  • رادیوتراپی و درمان با کورتون
  • مواجهه با سموم دی نیتروفنول یا نفتالین

آب‌مروارید مادرزادی معمولاً ارثی است ولی ممکن است در اثر عفونت ویروسی در سه‌ماهه اول بارداری ایجاد شود. آب‌مروارید مادرزادی غالباً دوطرفه است.

تشخیص و درمان آب مروارید:

آب‌مروارید با آزمایش حدت بینایی، معاینه ته چشم، تونومتری تشخیص داده می‌شود. درمان آب‌مروارید بسته به مرحله بیماری است. چنانچه بیماری در مراحل اولیه باشد استفاده از عینک‌های ضد نور خیره‌کننده یا عدسی‌های ذره‌بینی مناسب است و در صورت عدم موفقیت این وسایل، عمل جراحی برای خارج کردن عدسی چشم و قرار دادن لنز مصنوعی به‌جای آن تنها راه درمان است.

  • آب‌سیاه یا گلوکوم:

در این بیماری آسیب عصب بینایی اتفاق می‌افتد. میزان دیدی که در این بیماری از بین می‌رود غیرقابل‌بازگشت است. ولی تشخیص و پیگیری زودرس از آسیب بیشتر جلوگیری می‌کند. چنانچه گلوکوم تشخیص داده نشود و درمان صورت نگیرد از دست رفتن دائمی دید محیطی را باعث می‌شود.

بیماری آب‌سیاه به دو نوع «زاویه باز» و «زاویه بسته» تقسیم می‌شود. بسته به نوع بیماری علائم به ترتیب شامل کاهش تدریجی دید محیطی معمولاً در هر دو چشم، ایجاد دید تونلی در مراحل پیشرفته آب‌سیاه از نوع زاویه باز و در نوع دیگر درد چشم، تهوع و استفراغ، تاری دید، مشاهده هاله در دور نورها و قرمزی چشم می‌باشد.

عوامل خطر آب‌سیاه:

  • سن بالای ۴۰ سال
  • سابقه فامیلی گلوکوم
  • ابتلا به دیابت، بیماری قلبی، پرفشاری خون
  • آسیب شدید چشم
  • جداشدگی شبکیه
  • التهاب چشم
  • مصرف درازمدت کورتون

تشخیص و درمان آب سیاه:

بیماری به‌وسیله متخصص چشم و بر اساس شرح‌حال بیمار و استفاده از روش‌های تشخیصی مانند تونومتری، بررسی آسیب‌دیدگی عصب بینایی، آزمایش میدان دید، آزمایش حدت بینایی، اندازه‌گیری ضخامت قرنیه و... تشخیص داده می‌شود.

برای درمان این بیماری از داروهای خوراکی، وریدی و موضعی استفاده می‌شود؛ و در صورت موفق نبودن درمان می‌توان از جراحی با لیزر، عمل ترابکولکتومی استفاده کرد.

در موارد گلوکوم پیشرفته، گلوکوم ثانویه یا در کودکان مبتلابه گلوکوم از عمل قرار دادن کاشت تخلیه مایع زلالیه استفاده می‌شود.

  • رتینوپاتی دیابتی:

این بیماری نوعی اختلال در رگ‌های خونی شبکیه است که با آنوریسم های میکروسکوپی مویرگی، خونریزی، ایجاد اگزودا و تشکیل بافت همبندی و رگ‌های جدید در شبکیه مشخص می‌شود. رتینوپاتی دیابتی اغلب در دیابت شیرین کنترل نشده و طولانی بروز می‌کند. تکرار خونریزی در شبکیه موجب کدورت زلالیه و سرانجام نابینایی می‌شود. تمام افراد مبتلابه دیابت نوع ۱ و ۲ در معرض خطر ابتلا به رتینوپاتی هستند.

علائم زودرس رتینوپاتی دیابتی در معاینه شبکیه عبارت‌اند از: نشت خون از رگ‌های خونی شبکیه، تورم شبکیه (ادم لکه زرد)، رسوب ذرات کم‌رنگ چرب بر روی شبکیه و آسیب بافت عصبی.

تشخیص و درمان :

این اختلال به‌وسیله آزمایش حدت بینایی، معاینه ته چشم به‌وسیله افتالموسکوپ، تونومتری تشخیص داده می‌شود. در صورت نیاز به درمان ادم لکه‌ی زرد از جراحی با لیزر استفاده می‌شود. در نوع درمان دید بیمار تثبیت می‌شود و خطر نابینایی تا ۵۰ ٪ کاهش می‌یابد.

جهت پیشگیری از پیشرفت بیماری باید میزان قند خون، کلسترول خون و فشارخون کنترل شود.

  • رتینیت پیگمنتوزا:

رتینیت پیگمنتـوزا یـا RP نـوعی بیمـاري ژنتیکـی نادری اسـت کـه سلول‌های شبکیه در چشم را درگیـر می‌کند و درنتیجه بـا اختلالات پیش‌رونده کارکرد سلول‌های نوري شبکیه و تخریـب پیش‌رونده آن‌ها و درنهایت آتروفی لایه‌های متعدد شبکیه همراه است.

بیماران به‌تدریج دچار افت قدرت بینایی می‌شوند. عامل اصلی شیوع RP در ایران ازدواج فامیلی است. در اکثر موارد، علائم بیماري در دهه اول زندگی آغاز می‌شود کـه در افراد مختلف متفاوت است. علائم و نشانه‌های RP متفاوت است، اما شایع‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: شب‌کوری، از دست دادن بینایی (از دست دادن بینایی مرکزی و معمولاً در موارد پیشرفته از دست دادن بینایی محیطی) و فوتوپسی یا دیدن چشمک‌های نور.

تشخیص و درمان:

بعضـی از انـواع رتینیت پیگمنتوزا كه با كاهـش ديد مركـزی همراه است به كمك آزمايش چشم قابل‌تشخیص می‌باشند. در این افراد كاهش ديد مركزی موجب عدم توانايی فرد در تشخيص علائم تابلو بینائی‌سنجی می‌شود بنابراین معاینه بالینی، انجام پریمتری برای بررسی دید محیطی و ارزیابی فعالیت سلول‌های بینائی با استفاده از ERG به پزشک در تشخیص کمک می‌کند.

وجود ژن معیوب اختلالات نابینایی در پدر، مادر و یا خویشاوندان درجه‌یک آن‌ها می‌تواند به میزان بسیار زیادی احتمال ابتلای فرزندان به این بیماری‌ها را افزایش دهد. برای کاهش آمار ابتلا به این بیماری، مهم‌ترین اقدام انجام مشاوره ژنتیک پیش از بارداری است.

این بیماری معمولاً به‌طور آرام‌آرام پیشرفت می‌کند. در حال حاضر درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد؛ و تنها معاینه‌های منظم چشم‌پزشکی باعث تشخیص زودرس می‌شود و می‌توان تا حدودی روند پیشرفت این بیماری را کند تر کرد.

نتیجه‌گیری:

نابینایی و کم بینایی با آموزش، آگاهی از وضعیت و شناخت مشکلات بینایی و مراقبت‌های پزشکی تا حد زیادی قابل‌پیشگیری و درمان است. علت نابینایی با معاینه دقیق توسط چشم‌پزشک و بررسی سوابق پزشکی فرد مشخص می‌شود و بسته به اینکه افراد از یک‌چشم (نابینایی یک‌طرفه) یا از هر دو چشم (کوری دوطرفه) نابینا باشند نوع درمان از درمان دارویی تا جراحی متفاوت خواهد بود.

چنانچه نابینایی با علت ژنتیکی همراه باشد انجام مشاوره و ازمایشات غربالگری پیش از ازدواج بسیار کمک‌کننده خواهد بود.

توصیه می‌شود افراد بالای ۶۰ سال حداقل هر ۲ سال یک‌بار به‌وسیله متخصص چشم معاینه شوند تا علاوه بر آب‌مروارید ازنظر تغییرات لکه زرد شبکیه ناشی از افزایش سن، آب‌سیاه و سایر اختلالات چشمی موردبررسی قرار بگیرند. درمان زودرس بسیاری از اختلالات چشمی موجب حفظ بینایی می‌شود. همچنین چکاپ دوره ای و کنترل بیماری های زمینه ای، درمان قندخون و فشار خون، درمان هاپیرلیپدمی و قطع مصرف سیگار، استفاده از عینک آفتابی در برابر اشعه ماورابنفش و مصرف مکمل های انتی اکسیدان، نقش مهمی در کاهش خطر نابینایی دارد.

 

 

نظرات شما

سلام وقت بخیر
راهی وجود دارد که با افزایش سن از ضعیف شدن چشم جلوگیری کرد

ارسال نظر