واژه لاتین cancer به معنی خرچنگ و چنگار (پای خرچنگ) است که در زبان فارسی به نام سرطان شناخته میشود. در حدود ۴۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، بقراط با مشاهده علائم ظاهری فرد مبتلابه سرطان یعنی زخمها، ورمها و برآمدگیهای داخل یا خارج از بدن، آنها را شبیه به پای خرچنگ دانست لذا نام بیماری را خرچنگ نامید اما همانگونه که میدانیم این نامگذاری اساساً جنبه علمی ندارد.
به بیان ساده سرطان نوعی بیماری است که در آن تعدادی از سلولها بیشازحد طبیعی خودشان شروع به تقسیم شدن و رشد میکنند و قدرت نفوذ و تخریب بافت های نرمال مجاور خود را پیدا میکنند که اغلب از طریق خون یا لنف به سایر نقاط بدن گسترش مییابند. در علم پزشکی اصطلاحاً به گسترش سرطان به سایر نقاط بدن متاستاز میگویند.
مؤسسه حامیان سلامت کاشان، در راستای اهداف پیشگیرانه خود در نظر دارد تا به مناسبت روز جهانی سرطان، به معرفی ۷ عامل مهم در جهت کاهش خطر ابتلا به سرطان بپردازد.
راهکارهای پیشگیری از ابتلا به سرطان
افراد در هر سنی میتوانند مبتلابه سرطان شوند اما آگاهی از یک سری اقدامات و تغییر در سبک زندگی میتواند در کاهش خطر ابتلا به سرطان مؤثر واقع شود.
۱. ممنوعیت استعمال دخانیات
دود ناشی از مصرف دخانیات با انواع بسیاری از سرطانها مانند سرطان ریه، دهان، گلو،حنجره، پانکراس، مثانه، دهانه رحم مرتبط است. علاوه بر مضرات ناشی از کشیدن دخانیات، قرار گرفتن فرد در معرض دود ناشی از دخانیات احتمال ابتلا به سرطان ریه را افزایش میدهد. جویدن تنباکو نیز با سرطان دهان، گلو و پانکراس در ارتباط است.
۲. سالم بودن رژیم غذایی
مصرف غذاهای سالم نمیتوانند کاهش خطر ابتلا به سرطان را تضمین کنند اما میتوانند در کاهش ابتلا به بیماریها مؤثر باشند. رژیم غذایی سالمی که پیشنهاد میشود شامل موارد ذیل است:
- در رژیم غذایی خود میوه، سبزیجات و غذاهایی با پایه گیاهی فراوانی بخورید. رژیم غذایی سالم باید شامل غذاهای پرکالری به میزان متعادل و مقدار محدودی قند و چربی تصفیهشده با منابع حیوانی باشد.
- مصرف زیاد الکل خطر ابتلا به انواع سرطانها مانند سرطان سینه، کلون، ریه، کبد و جگر را افزایش میدهد لذا توصیه به مصرف الکل نمیشود.
- از گوشت فرآوری شده کمتر مصرف کنید.
به گزارش آژانس بینالمللی تحقیقات سرطان سازمان جهانی بهداشت، مصرف این نوع گوشت بهتدریج خطر ابتلا به برخی سرطانها را افزایش میدهد. کارشناسان معتقدند احتمال ابتلا به سرطان در افرادی که رژیم غذایی مدیترانهای را در برنامه خوددارند، کمتر است. رژیم غذایی مدیترانهای اساساً روی غذا هابا پایه گیاهی مانند میوهها و سبزیجات، انواع آجیلها،انواع دانهها، مصرف روغنزیتون و مصرف ماهی بهجای گوشت قرمز متمرکز است.
۳. حفظ وزن ایده ال و انجام فعالیتهای فیزیکی
وزن سالم ممکن است خطر ابتلا به سرطان سینه، پروستات، ریه، روده و کلیه را کاهش دهد.
داشتن فعالیتهای فیزیکی نیز علاوه بر کمک به کنترل وزن، خطر ابتلا به سرطان سینه و روده را کاهش میدهد. انجام فعالیتهای فیزیکی به هراندازه میتواند برای سلامتی مؤثر باشد اما برای سوددهی بیشتر سعی کنید هر هفته به مدت ۱۵۰ دقیقه به انجام فعالیتهای هوازی بهصورت ملایم بپردازید. نکته قابلذکر اینجاست که شما میتوانید فعالیتهای سخت و ملایم را باهم انجام دهید. شما میتوانید بهعنوان یک هدف کلی حداقل ۳۰ دقیقه انجام فعالیتهای فیزیکی را حتماً در برنامه خود بگنجانید.
۴. محافظت از پوست در مقابل نور خورشید
سرطان پوست یکی از رایجترین انواع سرطانها باقابلیت پیشگیری است. لذا توصیه میشود که موارد ذیل برای کاهش خطر ابتلا رعایت شوند:
- بین ساعات ۱۰ الی ۱۶ که خورشید در بیشترین حالت تابش خود قرار دارد، از قرار گرفتن طولانیمدت در معرض نور خورشید در این ساعات خودداری کنید.
- زمانی که بیرون از منزل هستید سعی کنید که در سایه قرار بگیرید و از عینک آفتابی و کلاه با لبه پهن استفاده کنید.
- تا آنجا که امکان دارد از لباسهایی استفاده کنید که حداکثر پوست بدن شمارا بپوشانند. از پوششی برای سر و عینک آفتابی استفاده کنید. در انتخاب پوشش از رنگهای روشن یا تیره استفاده کنید زیرا این رنگها بیشتر از پنبههای سفید شده نور خورشید را منعکس میکنند.
- در مصرف کرم ضد آفتاب کوتاهی نکنید. حتی در روزهای ابری هم از کرمهای ضد آفتاب با طیف وسیع با SPF حداقل 30 (فاکتور حفاظتی از پوست در برابر اشعه فرابنفش B) استفاده کنید. از کرم ضد آفتاب زیاد استفاده کنید و بعد از شنا یا تعریق هر دو ساعت مصرف آن را تمدید کنید. دستگاه سولاریوم (تختهای برنزه کننده در برخی از سالنهای زیبایی) یا لامپهای آفتابی نیز میتوانند بهاندازه نور خورشید مضر باشند لذا استفاده از آنها توصیه نمیشود.
۵. واکسیناسیون
ایمنسازی بدن در برابر برخی عفونتهای ویروسی میتواند در کاهش ابتلا به سرطان مؤثر باشد.
- هپاتیت B: هپاتیت B میتواند خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهد. ازآنجاییکه یکی از راههای انتقال ویروس هپاتیت، رابطه جنسی است، لذا این بیماری در افراد با شرکای جنسی متعدد و مبتلابه عفونتهای مقاربتی بیشتر دیده میشود. کارکنان مراقبتهای بهداشتی که با خون یا مایعات آلوده بدن در تماس هستند، افرادی که داروهای غیرقانونی تزریق میکنند و مردانی که با سایرمردان رابطه جنسی دارند، از دیگر گروههای پرخطر در معرض ابتلا به هپاتیت هستند.
- ویروس پاپیلومای انسانی (HPV): HPV یک ویروس مقاربتی است که میتواند باعث سرطان دهانه رحم و سایر سرطانهای دستگاه تناسلی و سرطان سلول سنگفرشی سر و گردن (SCC) شود. واکسیناسیون برای دختران و پسران 11 و 12 ساله توصیه میشود. سازمان غذا و داروی ایالاتمتحده اخیراً استفاده از واکسن گارداسیل 9 را برای مردان و زنان 9 تا 45 ساله تأیید کرده است.
۶. دوری از رفتارهای پرخطر
یکی دیگر از روشهای مؤثر در پیشگیری از سرطان، اجتناب از رفتارهای پرخطری است که میتواند منجر به عفونتهایی شود که بهنوبه خود ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان شوند. برای مثال:
- رابطه جنسی ایمن را تمرین کنید. تعداد شرکای جنسی را محدود کنید و از کاندوم استفاده کنید. هرچه تعداد شرکای جنسی در طول زندگی بیشتر باشند، احتمال ابتلا به عفونتهای مقاربتی مانند HIV یا HPV نیز افزایش مییابد.
- افرادی که HIV یا ایدز دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان مقعد، کبد و ریه هستند. HPV اغلب با سرطان دهانه رحم مرتبط است، اما ممکن است خطر ابتلا به سرطان مقعد، آلت تناسلی، گلو و واژن را نیز افزایش دهد.
- از سوزنهای مشترک نکنید. تزریق دارو با سوزنهای مشترک میتواند منجر به HIV و همچنین هپاتیت B و هپاتیت C شود که میتواند خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهد.
۷. دریافت منظم مراقبتهای پزشکی
بهصورت منظم و زیر نظر مراقبین سلامت برای انجام آزمایش و غربالگری برای انواع سرطانها مانند سرطان پوست، روده بزرگ، دهانه رحم و سینه اقدام کنید در این صورت میتوانید در صورت ابتلا به سرطان شانس تشخیص زودهنگام آن را افزایش دهید. اقدام بهموقع میتواند احتمال درمان موفقیتآمیز بیماری را افزایش دهد.
بهطورکلی سرطان یک بیماری چندعاملی است بدین معنا که از نظر علل بروز (عوامل محیطی و ژنتیکی)، میزان خطرناک بودن سرطان (خوشخیم و بدخیم) و شیوع سرطانها (نوع و درصد)، با یکدیگر متفاوت هستند. باتوجه به موارد ذکر شده میتوان نتیجه گرفت که سبک زندگی سالم از نظر تغذیه و عوامل محیطی عامل بسیار اساسی و مهم در پیشگیری از سرطان است.
منبع:
www.mayoclinic.org
مترجم: وجیهه فهیمی تبار
