دیابت یک نوع اختلال متابولیک و سوخت و سازی در بدن است که به علت اختلال در هورمونهای بدن باعث افزایش قند خون میشود. دیابت یکی از پرهزینهترین معضلهای سلامت عمومی در دنیا است که هرساله بر تعداد مبتلایان به این بیماری افزوده میشود و حتی باوجود پیشرفتهای متعدد درزمینه درمان دیابت در قرن اخیر، هنوز هم این بیماری شایعترین علت قطع اندام، نابینایی، نارسایی مزمن کلیوی و بیماریهای قلبی محسوب میشود.
نفروپاتـی دیابتـی یا سندروم کیمل اشتایل-ویلسون شایعترین علـت نارسـایی کلیه در بالغین است که میتواند منجر به بیماری کلیه مرحله نهایی شود.
نفروپاتی دیابتی که از انواع گلومرولونفریت اسـت با سندروم نفروتیک، گلومرولواسکلروز گرهی و بـا تغییـرات در گلومـرول و توبول هـای کلیـه مشخص میشود. این بیماری عارضه دیابت شیرین طولانی و از علل اصلی انجام دیالیز در بسیاری از کشورهای غربی است که بـا توجه به افزایـش چاقی و بـروز دیابـت نـوع 2 شـیوع آن روبـه افزایش است.
ریسک فاکتورهای اصلی نفروپاتی دیابتی
عوامل مؤثر در بیماری کلیوی دیابتی عبارتاند از: قند خون بالا، فشارخون بالا و استعمال سیگار. درمان این ریسک فاکتورها شامل درمان فشارخون، پروتئینوری/آلبومینوری، قند خون بالا، افزایش لیپیدهای خون و قطع مصرف سیگار ازجمله عوامل کلیدی برای پیشگیری از نارسایی پیشرفته کلیوی است.
درگیری کلیهها در ۴۰-۲۰ درصد از بیماران دیابتی در مدت ۱۵-۱۰ سال بعد از وقوع دیابت ملیتوس مشاهده میشود. ازاینرو بیماران معمولاً در سنین ۵۰ تا ۷۰ سالگی هستند. نفروپاتی دیابتی پیشرونده است و ۲ تا ۳ سال بعد از بروز ضایعات اولیه موجب مرگ بیمار میشود.
نشانهها و علائم نفروپاتی دیابتی
پرفشاری خون، دفع پروتئین، تصلب سرخرگ کلیوی، تورم بدن و کاهش پیشرونده عملکرد کلیوی.
تورم اطراف چشمها بهخصوص در هنگام صبح، تهوع و استفراغ، اضافهوزن ناشی از تجمع آب در بدن، بیاشتهایی، احساس کسالت عمومی، کف آلود بودن ادرار، سردرد و خستگی از علائم مراحل دیررس این بیماری است.
تشخیص نفروپاتی دیابتی
میکروآلبومینـوری، اولیـن نشـانه بالینـی قابلکشف از درگیری کلیـوی در بیمـاران دیابتی اسـت که ممکن است ۵ تا ۱۰ سال قبل از ایجاد سایر نشانهها مشخص شود. میکروآلبومینـوری یا دفـع پروتئیـن بیـش از 30 میلیگرم و ماکروآلبومینوری یا دفـع پروتئین بیش از 300 میلیگرم در 24 سـاعت بهعنوان نشـانگر بـرای شـدت عارضـه کلیـوی محسـوب میشوند.
در بیمـاران مبتلابه دیابـت، میکروآلبومینـوری یـک مارکـر خطر بـرای بیماری و مرگومیر قلبـی – عروقـی است. ایـن مارکـر در تمامـی بیمـاران نفروپاتـی دیابتـی افزایـش نمییابد و از طرفـی یـک یافتـه اختصاصـی تنهـا در دیابـت نیسـت اما تا حدودی در بیماران مبتلابه دیابت نـوع 1، میتواند نشـانگرنفروپاتی دیابتی زودرس باشـد. در بیمـاران دچـار میکروآلبومینـوری، کاهـش در عملکـرد کلیـوی، متغیـر اسـت.
با پیشرفت نفروپاتی دیابتی، تعداد بیشتری از گلومرولها در اثر گلومرولواسکلروز گرهی از بین میروند و در این زمان میتوان مقادیر زیاد آلبومین دفع شده در ادرار را با آزمایش ادرار معمولی مشخص نمود.
در حال حاضـر مطالعـات متعـددی بـرای یافتـن یـک بیومارکـر مناسـب کـه بتوانـد ریسـک بـروز ایـن عارضـه را در مرحلـه اولیه تشـخیص دهـد و از طرفـی میـزان پیشـرفت را تخمیـن بزنـد، وجـود ندارد.
در این مرحله، نمونهبرداری یا بیوپسی کلیه بهوضوح وجود بیماری را نشان میدهد. در آزمایش ادرار، گلوکز نیز ممکن است دیده شود (به خصوص در صورت کنترل نبودن قند خون)، کراتینین سرم و نیتروژن اوره خون ممکن است در اثر پیشرفت آسیب کلیوی افزایش یابد.
درمان و پیشگیری از نفروپاتی دیابتی
درمان نفروپاتی دیابتی عبارت است از کاهش سرعت پیشرفت آسیب کلیوی و کنترل عوارض مربوط به آن.
كنترل قند خون:
تأثير كنترل دقيق قند خون بستگي به اين دارد كه در چه مرحلهای از ديابت شروع شود و ميزان كنترل قند خون در چه حد باشد؛ به نظر میرسد بيشترين تأثير كنترل قند خون در مرحلهای است كه بيمار هنوز نرموآلبومينوريك يا ميكروآلبومينوريك است. كنترل دقيق قند خون میتواند ميكروآلبومينوری را به تأخير اندازد. یا اگر ميكروآلبومينوری ایجادشده باشد، میتواند سبب ثابت ماندن يا حتي بهتر شدن آن گردد. تعدیل رژیم غذایی و استفاده از داروهای کاهنده گلوکز خون میتواند در کنترل سطح قند خون کمک کند.
كنترل فشارخون:
کنترل فشارخون در همهی مراحل نفروپاتي ديابتي مؤثر است و بايد انجام شود. درمان زودهنگام فشارخون هم در جهت پيشگيري از بیماریهای قلبي-عروقي و هم در جهت به حداقل رساندن پيشرفت بيماري كليوي و رتينوپاتي ديابتي بسيار مهم است. درمان دقيق فشارخون حتي در بيماران ديابت نوع ۲ از كنترل دقيق قند خون سودمندتر است.
منابع:
- مقاله «بررسی احتمال تجمعی رخداد عارضه نفروپاتی بیماری دیابت نوع 2 با استفاده از آنالیز بقاء» مصطفی پیوند و همکاران.
- کتاب الفبای سلامت ترجمه دکتر علیرضا منجمی، دکتر اکرم صدفی
- کتاب دیابت و نفروپاتی دیابتی، تألیف گروه نویسندگان هیئتعلمی دانشگاههای علوم پزشکی کشور
